Tag: trollenfabriek

Mueller aanklacht – 10 vragen

Terwijl in de VS sommige politici al spreken over Pearl Harbor, en bepaalde denktank residents hard tekeer gaan tegen Facebook medewerkers die het werk van de inlichtingendiensten niet goed genoeg hebben gedaan, is ContraCourant even snel door de aanklachten heen gefietst.

Voor nu blijft het bij dit overzicht van vragen die het document oproept – eenieder is van harte uitgenodigd mee te denken over de antwoorden. De lijst kan nog worden uitgebreid – of ingekort als er antwoorden op gevonden zijn.

  1. Er ligt nu een aanklacht tegen mensen die waarschijnlijk nooit terecht zullen staan. Hoe wordt het bewijs dat ten grondslag ligt aan de aanklacht, alsmede de manier waarop dat bewijs is verzameld nu beoordeeld en enigszins verifieerbaar gemaakt?
  2. De aanklacht geeft geen beeld van de verdeling van de vele genoemde pagina’s en berichten naar kandidaat waar ze voor of tegen ageerden, noch van een verdeling van activiteiten van voor en na verkiezingen, noch van hoeveelheid pagina’s en berichten die niet over politiek gingen. Dit is belangrijk om een beeld te krijgen van de mate waarin dit een serieuze poging tot beïnvloeding van de verkiezingen was
  3. Waarom is Bernie Sanders nooit gedagvaard door het onderzoeksteam en Jill Stein wel?
  4. Facebook’s Rob Goldman stelt dat hij alle bewuste advertenties heeft gezien (op FB) en stelt op basis daarvan dat beïnvloeding van de verkiezingen geen doel was van de campagne. Dit is op basis van de aanklachten niet te controleren. Wanneer wordt een en ander vrijgegeven om deze stellingname te verifiëren?
  5. Facebook’s Rob Goldman stelt dat het merendeel van die advertenties dateert van na de verkiezingen. Dit is op basis van de aanklachten niet te controleren. Wanneer wordt een en ander vrijgegeven om deze stellingname te verifiëren?
  6. Waarom begingen de verdachten allerlei frauduleuze daden (o.a. identiteitsdiefstal om Amerikaanse rekeningen en PayPal accounts te openen) om vervolgens advertenties – waarschijnlijk het makkelijkst te herleiden en herkennen –  te betalen met Russische rekeningen en creditcards? (@88 en 49)
  7. Komt het bewijs uit interne IRA communicatie die het document aanhaalt van de NSA? Zo ja, waarom was de NSA dan de enige van 3 agencies die in het ODNI rapport van 6/7 januari niet “highly confident” maar “moderately confident” was dat de campagne van de Russen tot doel had Trump’s campagne te helpen en Clinton negatief neer te zetten naast Trump? Uit het ODNI rapport blijkt ook dat men wel op de hoogte was van een campagne op Social Media. Het komt vreemd over dat de gedoodverfde kandidaat voor het onderscheppen van dergelijk materiaal er iets meer dan een jaar geleden, terwijl de campagne nog in gang was, als enige nogal voorzichtig over deed.
  8. Hoe kan het dat het ODNI rapport van januari 2017 zo enorm beknopt was over dit onderwerp terwijl in 2015 in de media al werd gesproken over IRA, dat in het Engels trolde, mede over politieke onderwerpen in relatie tot Amerika? Uit het ODNI rapport blijkt ook dat men wel op de hoogte was van een campagne op Social Media.
  9. Waarom ging de meerderheid van het ODNI rapport over RT terwijl inmiddels is gebleken dat RT waarschijnlijk net wel of net niet in de top 20 van meest gedeelde bronnen staat volgens dit onderzoek? Was het ODNI rapport dan echt zo’n haastklus?
  10. Waarom stelt een Russische journalist van RBC, welke eerder twee keer onderzoek deed naar IRA, dat de uiteindelijke lijst van aangeklaagden hem bevreemdt? Andrey Zakharov stelt dat de lijst hem doet denken aan de eerder van Forbes gekopieerde lijst die werd vrijgegeven van invloedrijke oligarchen met banden met het Kremlin. Zakharov stelt onder andere dat sommige van de aangeklaagden ten tijde van de campagne niet eens voor IRA werkten. Ook spreekt hij verbazing uit over de gepubliceerde passages uit de e-mail van Irina Kaverzina (@58 d) – hetgeen ContraCourant ook benieuwd maakt naar de manier waarop men hier aan is gekomen.

Vooralsnog moeten we het doen met plaatjes als deze:

*25/2/2018 – Een andere interessante vraag is wat het werkelijke op de campagne toegespitste budget is geweest. Er wordt wel veel geschermd met 1,25 miljoen op maandelijkse basis, maar dat betreft het budget voor Project Lakhta, dat een stuk breder was dan deze campagne.

 

 

Groener wordt ‘ie niet, dus kom maar door!

Amper twee dagen na het eerder besproken onzorgvuldige stuk van Coen van de Ven in De Groene Amsterdammer in relatie tot Russiagate, verschijnt vandaag een nieuw artikel op de Twitterfeed van De Groene. Dit keer een stuk van Jan Kuitenbrouwer, wederom iemand met een respectabele staat van dienst. Door het hele stuk heen wekt Kuitenbrouwer een klein beetje de indruk te schrijven namens een verlichte club waarheidssprekers. Ten onrechte, want in zijn schrijven strooit Kuitenbrouwer met onzorgvuldigheden en onwaarheden. Aan de hand van deze onzorgvuldigheden en onwaarheden oppert hij naar het aanziet serieus “te doen wat autoritaire regimes doen: bepaalde delen van het internet gewoon afsluiten.” If you can’t beat them, joint them! Al valt er uiteraard wel het een en ander op te merken aan de nogal arbitraire scheidslijn die Kuitenbrouwer trekt tussen us en them, in de context van manipulatie en misinformatie via (digitale) media.

Kuitenbrouwer onderbouwt zijn verhaal deels met verwijzingen naar het werk van Freedom House, een Amerikaanse NGO die op geen enkele manier kan worden gezien als een onafhankelijke bron zonder politieke agenda. Waar Nederlandse journalisten het idee vandaan halen dat dit soort bronnen een fatsoenlijke bijdrage kunnen leveren aan een objectieve blik op zaken is ContraCourant een raadsel, maar het is de afgelopen jaren gemeengoed geworden. In de strijd tegen de vermeende misinformatie-campagne vanuit Moskou is het vanuit quasi-activistisch oogpunt blijkbaar toegestaan de gewenste “feiten” hier en daar een zetje in de rug te geven, en daarmee de journalistieke principes overboord te zetten.

Gesloten gemeenschappen met eigen feiten

Hoewel ContraCourant het met (een deel van) de strekking van het artikel eens is – de concentratie van macht en invloed van commerciële nieuwsdiensten en -platforms is ook voor ContraCourant een belangrijk issue – is de manier waarop Kuitenbrouwer zijn verhaal probeert te vertellen eerder onderdeel van het probleem dat hij aanhangig maakt dan dat het een constructieve bijdrage levert aan het bestrijden van dit probleem. Ga maar na, Kuitenbrouwer heeft in zijn artikel nergens plaats voor het feit dat je, door de macht om te oordelen over wat waarheid is te institutionaliseren en concentreren binnen commerciële nieuwsdiensten en van staatswege gefinancierde denk-tanks geen van de problemen oplost die hij bespreekt. Integendeel, dit is een opstap naar directe en indirecte censuur – op subjectieve gronden, zoals de verslaglegging over Russiagate al bijna twee jaar zien. In dit licht bezien is het wellicht niet vreemd dat Kuitenbrouwer zijn oren laat hangen naar oplossingen van autoritaire regimes, wiens invloed we volgens Kuitenbrouwer nu juist willen beteugelen.

Een en ander weerhoudt Kuitenbrouwer er zoals gezegd niet van zich op te werpen als kampioen van de verlichte waarheidssprekers. Zo komt hij tot grootse uitspraken als deze, over de manier waarop internet ons tot willoze echoputten zou maken:

“Gesloten gemeenschappen met hun eigen ‘nieuws’, hun eigen ‘feiten’. Dialoog met andersdenkenden wordt moeilijker, de empirische basis voor een zinvol gesprek valt weg. Argwaan en kwade trouw worden de basishouding, de tegenpartij deugt niet en liegt, smaad en laster zijn gepermitteerd, open mindedness is een ondeugd…”

Wat ContraCourant betreft allemaal net zo goed van toepassing op de gevestigde mediaorde waar Kuitenbrouwer toe behoort. Gevierde nieuwsinstituten bestoken nietsvermoedende nieuwsconsumenten al jaren met gesynchroniseerde, politiek geladen campagnes – soms met zeer dubieuze bronnen, zoals ten tijde van de slag om Aleppo – waarin de feiten en achtergronden een onderschikte rol spelen. Hierbij vindt een enorme hoeveelheid kruisbestuiving plaats, en worden de grote lijnen uitgezet door een paar grote instituten, zoals de New York Times en de laatste jaren ook steeds meer The Guardian, die zich sinds dreigingen uit de Britse intelligence (naar aanleiding van de samenwerking met Snowden) op opvallende wijze opwerpt als vehikel voor smaad en laster ten dienste van die gevestigde orde. Over gesloten gemeenschappen gesproken.

Gevalletje projectie

Daarbij komt het feit dat die bronnen net zo goed feitenvrije verhalen de wereld in slingeren, al dan niet kracht bijgezet door zogenaamde experts zoals die van bijvoorbeeld een Bellingcat. Om een voorbeeld te geven (vraag gerust om meer, ContraCourant kan en wil namelijk wél leveren): ten tijde van de vermeende chemische aanval in Idlib in Syrië kwam van Assad en de Russen het verweer dat Syrische vliegtuigen mogelijk een bom hadden gegooid op een door rebellen als opslagplaats voor chemisch wapentuig gebruikte loods. Vervolgens hebben veruit de meeste kranten in het Westen volop plaats geboden aan de aan Bellingcat gelieerde Dan Kaszeta, die onder andere liet optekenen dat de uitleg die de Russen gaven een fysieke onmogelijkheid is. In de commerciële nieuwsmedia werd daarmee als het ware een onbetwist feit gecreëerd. Probleem is echter dat dit “feit” helemaal geen feit is, en dat de wel degelijk bestaande twist over dit onderwerp moedwillig aan het zicht wordt onttrokken door er geen aandacht aan te schenken. Zo liet Jerry Smith (field manager van de OPCW wapeninspectie missie in Syrië), tijdens een interview met Channel 4 over de suggestie dat het onmogelijk is dat de vermeende chemische aanval een ongeluk betreft, weten dat “that is not the case at all” en “there is every possibility that”… exact datgene dat onmogelijk heet te zijn gebeurd is. Saillant detail daarbij is overigens dat een referentie aan de woorden van Smith destijds is gepubliceerd in een artikel van de BBC, om 35 minuten later zonder opgaaf van reden te worden verwijderd.

De dialoog met andersdenkenden die Kuitenbrouwer aanhaalt getuigt al helemaal een ontluisterend eenzijdige blik op zaken. Wie is hier nu degene die een lans breekt voor censuur op volstrekt subjectieve gronden? “De tegenpartij deugt niet, en liegt”, deze gedachtengang schrijft Kuitenbrouwer aan derden toe… Maar wie is nu degene die zonder enige inhoudelijke verantwoording (behalve zich te beroepen op de schijnbare arbiters van waarheid) alternatieve uitleg bestempelt als alternatieve feiten? De pot verwijt de ketel dat ‘ie zwart ziet!

Maar de absolute klapper is toch wel deze: “de empirische basis voor een zinvol gesprek valt weg”. Welke empirische basis? De zogenaamde “feiten” die Kuitenbrouwer en Van de Ven verspreiden? Kuitenbrouwer positioneert zichzelf en de gevestigde orde van medialand hier wederom volstrekt ten onrechte als objectieve arbiters. De genoemde smaad en laster zijn onmisbare gereedschappen in dit soort oppervlakkige pogingen de controle over het narratief te behouden, zoals we bij Julian Assange en Wikileaks kunnen zien. Waar Kuitenbrouwer met open mindedness op doelt is ContraCourant een raadsel. Zijn schrijven is nu juist een exemplarische uiting van waarheidscreatie met politiek opportune oogkleppen op.

Veel herhaling, weinig substantie

Dergelijke waarheidscreatie is altijd gediend bij veelvuldige herhaling van onbewezen beschuldigingen en het onzorgvuldig presenteren van “feiten”. Daar draait Kuitenbrouwer zijn hand dan ook niet voor om. Te lezen valt weer eens hoe Julian Assange Russische hack-data verspreidde ter beschadiging van Hillary Clinton. Die zinsnede bevat welgeteld nul bewezen feiten, maar toch wordt dit verhaal aan de lopende band als zodanig opgevoerd. Even later beweert Kuitenbrouwer dat Assange en Wikileaks door gebrek aan regulering inzake fake-news Donald Trump de verkiezingen hebben helpen winnen. Zo probeert hij nog wat substantie te geven aan het idee dat Trump aan het presidentschap is geholpen door een buitenlandse mogendheid, al kan hij er nul bewijs voor laten zien. Wat Wikileaks en fake-news met elkaar te maken hebben weet werkelijk niemand, maar het is evengoed fijn als u het idee krijgt dat daar een link tussen bestaat.

Tussen neus en lippen door refereert Kuitenbrouwer ook nog losjes aan de brief van Ollongren (wederom zonder te wijzen op haar kapitale fout in die brief, dat blijkt echt heel moeilijk te zijn) en het “feit” dat 156.000 Russische Twitterbots zijn “ingezet” in een poging de Brexit-stemming te beïnvloeden. Onzin.

Het feit is dat die 156.000 accounts (156.252 om precies te zijn) door Twitter zijn geïdentificeerd als Russischtalige accounts die in het Engels EU-vijandige meningen uitten. Daar dient bij te worden aangetekend dat een onderzoek naar 419 van de 2.752 Twitteraccounts die door Twitter voor de senaatscommisie zijn aangemerkt als Russisch, opleverde dat 70% van alle posts die dit onderzoek betreft dateren van na het Brexit referendum. En niet te vergeten, ook Twitter en Facebook hebben nul hard bewijs geleverd dat welk account dan ook direct verbindt aan de trollenfabriek in Sint Petersburg, die zo onderhand een mythische status begint te krijgen.

ContraCourant vindt het erg jammer dat artikelen als dit artikel van Jan Kuitenbrouwer, waarin in de kern een valide punt lijkt te worden gemaakt, worden misbruikt voor het verspreiden van desinformatie en het salonfähig proberen te maken van censuur. Daarnaast ontstaat een beetje de indruk dat dit ook een schop is naar de ontwikkeling van een nieuw mediaveld, waarin de klassieke media het lijken af te moeten leggen tegen die nieuwe ontwikkelingen, zowel bedrijfsmatig als inhoudelijk.

Dat hij dit allemaal doet in een progressief blad als de Groene Amsterdammer is, om het maar met een licht cynisch understatement te zeggen, een verfrissende poging het tij te keren.

PS. In het artikel van Kuitenbrouwer (daterend van twee dagen van voor onderstaande Twitteruitspraak) valt overigens ook het volgende te lezen:

“Als je van het waterbedrijf mag verwachten dat er geen modder uit de kraan komt, mag je van een internetprovider misschien ook eisen dat hij geen giftige informatie verspreidt.”

 

 

 

Coen van de Ven blaast u rook in de ogen

Aanvulling 21/2/2018 – Ik heb vandaag over dit artikel gesproken met Coen van de Ven. Hij gaf aan de strekking van dit artikel niet te onderschrijven, maar wel acht te hebben geslagen op het intransparante karakter van het werk van Hamilton 68, en het met me eens te zijn dat Hamilton 68 als zodanig een bron is aan wiens werk niet zondermeer conclusies te verbinden zijn. Dat Coen van de Ven de moeite heeft genomen het artikel te lezen en van feedback te voorzien wordt zeer gewaardeerd!

Vandaag in De Groene Amsterdammer een stuk naar aanleiding van de eerder ook op ContraCourant besproken brief van Minister Ollongren aan de Tweede Kamer. Het stuk komt van de hand van Coen van de Ven, zo te zien toch zeker niet iemand zonder noemenswaardige staat van dienst.

Het artikel gaat nergens in op de feitelijke onjuistheid (een mooie term voor kapitale misser) in de brief van Ollongren, maar is daarentegen aardig gelardeerd met halve waarheden, hele onwaarheden en onbewezen claims die nog maar eens de indruk moeten wekken dat er onder alle rook heus wel een vuur woedt.

Een en ander begint met de “Gerasimov” doctrine. Het is tegenwoordig erg populair om bepaalde zaken te duiden als “typerend Russisch”, en dit “gegeven” naar voren te schuiven in een poging zachte verhalen hard te maken. Dit zagen we bijvoorbeeld al eerder gebeuren rondom de DNC hack, waar volstrekt ongegrond het beeld werd geschetst dat de werkwijze van de vermeende hackers een Russisch karakter leek te hebben. Vandaag is het verhaal dat het ontwrichten van samenlevingen, in plaats van een directe aanval, een typerende oude Sovjet techniek is.

De realiteit is dat hier niets specifiek Russisch aan te ontdekken valt. Het concept is zo oud als de weg naar Rome, en als er een machtscentrum is dat in de tegenwoordige tijd praktisch gebruik maakt van intriganten dan ligt dat toch echt in Washington, dat sinds de jaren 80 van de vorige eeuw haar mondiale netwerk aan NGO’s en denk-tanks inzet om haar politieke en militaire doelen te helpen bewerkstelligen.

Voortbordurend op dit zoveelste kunstmatige beeld van het sterk Russische karakter van zaken die zonder hard bewijs aan Rusland worden toegeschreven gaat Van de Ven nog een stapje verder. Te lezen valt hoe Rusland “Trump een digitaal zetje gaf”. Wat daarmee precies bedoeld wordt blijft onduidelijk. Schijnbaar mogen we als lezer zelf iets invullen, we hebben tenslotte allemaal wel iets gehoord of gelezen over dit soort zaken. In hoeverre dit soort onzorgvuldigheid journalistiek verantwoord is – dat mag de lezer zelf invullen.

Maar we gaan verder, want zelfs Merkel en Macron beklaagden zich volgens Van de Ven over Russische inmenging tijdens hun verkiezingen. Dat geheime diensten in beide landen na eerdere claims in die richting hebben ontkend dat zoiets heeft plaatsgehad doet er niet toe, want we kunnen ons nu beroepen op beïnvloedingscampagnes op social media. Niet dat er op dat gebied harde bewijzen zijn geleverd die de vermeende campagnes linken aan de vaak aangehaalde trollenfabriek in Sint Petersburg (een “Russisch account” is bijvoorbeeld elk account waarop ooit is ingelogd vanaf een Russisch IP adres, en dan beginnen we nog niet over de mogelijkheden dit soort data te manipuleren, en ja… Ook geolocation wordt in sommige verhalen aangevoerd als een vorm van bewijs)… Of dat er zelfs maar een nullijn is vastgesteld waarlangs de significantie van het aantal Russische accounts dat zich bemoeit met voor Rusland relevante geopolitieke zaken kan worden gemeten. Maar wanneer je waarheid probeert te smeden uit een selecte verzameling halve verhalen ga je nu eenmaal een hoop halve verhalen nodig hebben en zul je het vuurtje constant moeten opstoken.

In zijn enthousiasme sleept Van de Ven vervolgens de (ook vrij dubieuze) Russische trollenwachters van Hamilton 68 erbij. Hier stuurt hij het zaakje aardig in het honderd wanneer hij (wederom onzorgvuldig) claimt dat Hamilton 68 honderden door het Kremlin aangestuurde Twitteraccounts volgt die zouden opereren vanuit (daar is ie weer) de trollenfabriek in Sint Petersburg. De realiteit van Hamilton 68 is een heel stuk genuanceerder (wellicht is ongenuanceerder eigenlijk een betere woordkeuze) dan Van de Ven hier doet voorkomen.

Hamilton 68 is een project van de Alliance for Securing Democracy, zogezegd gehuisvest bij het German Marshall Fund of the United States en aangestuurd door mevrouw Laura Rosenberger en meneer Jamie Fly. Rosenberger was recentelijk nog betrokken bij de presidentiële campagne van Hillary Clinton als adviseur buitenlandbeleid. Jamie Fly is onder andere voormalig national security counselor van de neoconservatieve havik Marco Rubio, verliezend kandidaat in de Republikeinse primaries (hetgeen ook al de schuld was van Rusland).

Ofwel, afkomstig uit de hoek waar “Russiagate” is geboren en getogen – een ietwat cynisch ogend bondgenootschap tussen verliezende Democraten en verliezende Republikeinse haviken voor wie Trumps hints naar detente met Rusland een doorn in het oog waren. In hoeverre we van deze club een onbevooroordeeld geluid zullen horen is natuurlijk de vraag – zij hebben direct belang bij het warmhouden van “Russiagate” om hun eigen falen te maskeren en het presidentschap van Trump nog verder te beschadigen dan hij zelf dagelijks doet, met de beschuldiging van collusie met de Russen.

Naast de oorsprong is ook de methodiek van Hamilton 68 wel zo relevant. Zeker wanneer je deze, zoals Coen van de Ven doet, dusdanig simplificeert dat je eigenlijk gewoon onzin verkondigt. Hamilton 68 volgt namelijk geen honderden accounts die in Sint Petersburg zijn gestationeerd. Wat Hamilton 68 wel doet is het volgende:

Men volgt 600 Twitteraccounts waarvan is “vastgesteld” dat zij gelinkt zijn aan Russische beïnvloedingscampagnes. Zoals op de website zelf ook te lezen valt (voor Coen, voor de volgende keer) stelt men zelf al direct dat niet al deze accounts worden aangestuurd door de Russen. Wat helaas nergens wordt aangegeven is hoe men volgens de Hamilton methodiek dan gelinkt zou raken aan Russische beïnvloedingscampagnes. Eigenlijk valt aan de hand van de informatie die Hamilton 68 zelf verstrekt alleen de conclusie te trekken dat eenieder die naar de zin van de “onderzoekers” iets te vaak Russische misinformatie (een net zo min op verifieerbare gronden gestoeld concept) deelt onderdeel is van een Russische campagne. Nergens wordt in die zin ook maar een begin van een verantwoording gegeven over de manier waarop wordt vastgesteld dat de verspreide boodschap feitelijk onjuist is.

Wat wel wordt aangegeven is dat waarschijnlijk het merendeel van de content waar men binnen dit “netwerk” over spreekt niet is gecreëerd door Rusland maar door derden, en dat het bewuste “netwerk” deze content uitvergroot omdat het volgens de “onderzoekers” aansluit op Russische thema’s.

De enige harde feiten waar Hamilton 68 zich op baseert zijn het feit dat er op Twitter content wordt gedeeld van Russische staatsbronnen, soms door mensen die openlijk aangeven pro-Russisch te zijn, en dat er geautomatiseerde accounts bestaan die veel content delen die samen lijken te vallen met voor Rusland relevante thema’s. Er is buiten de gedeelde content geen sprake van een aantoonbaar verbonden netwerk, noch is er sprake van een aantoonbare link naar de Russische overheid. Feitelijk stelt men dat bepaalde informatie per definitie misinformatie is (hetgeen nergens wordt hard gemaakt), en dat er betekenisvolle conclusies te trekken zijn op grond van het gegeven dat binnen via social media aan elkaar gelinkte mensen en groepen met bepaalde voorkeuren een soort echokamers ontstaan. Als klap op de vuurpijl weigert men de namen behorend tot de bewuste accounts vrij te geven, omdat dit het gedrag van die accounts zou kunnen beïnvloeden, hetgeen het eigen project onbruikbaar zou maken. Meer is er domweg niet. Zo bezien is Hamilton 68 enorm veel gewichtige verdachtmaking in een kek wetenschappelijk jasje (in realtime! wow!), maar blijkt de keizer bij nader inzien gewoon de onverbeterlijke exhibitionist die ContraCourant de afgelopen jaren heeft leren kennen.

Kortom: Van de Ven refereert aan een nogal dubieus project en geeft daarbij ook nog eens een volstrekt verkeerde voorstelling van zaken. Hij schrijft daarbij: “Alles wat een kras betekent op de zelfgenoegzame uitstraling van het Westen krijgt zo digitaal extra wind in de zeilen”.

Laat ContraCourant dit omdraaien op een manier die meer recht lijkt te doen aan de aangehaalde situatie: Alles wat een kras betekent op de zelfgenoegzame uitstraling van het Westen moet wel Russische misinformatie en propaganda zijn.

In de rest van het artikel probeert Van de Ven gelukkig wel een kleine lans te breken voor enige waakzaamheid. Een al te fanatieke jacht op vermeende misinformatie zou immers kunnen ontaarden in een heksenjacht die leidt tot indirecte censuur (bijvoorbeeld door besmeuring of verminderde toegankelijkheid van bronnen), of zelfcensuur uit angst te worden uitgemaakt voor een agent van de vijand. En passant refereert Van de Ven daarbij ook nog aan de verhoren van Twitter, Facebook en Google voor een speciale senaatscommissie. Hij noemt het resultaat daarvan teleurstellend, maar doelt daarbij waarschijnlijk niet op het feit dat ook de door die bedrijven afgeleverde reportages nog niet een begin van een wetenschappelijk verantwoorde basis hebben. Waarschijnlijk bedoelt Van de Ven daarmee ook niet dat het teleurstellend is wanneer zulke bedrijven op het matje moeten komen in de wetenschap dat een niet bevredigend antwoord verstrekkende gevolgen kan hebben voor de toekomstige bedrijfsvoering, en zich wel twee keer achter de oren zullen krabben voor ze iemand als senator Mark Warner tegen zich in het harnas jagen. Logischer lijkt het dat Van de Ven het teleurstellend vond dat (in deze context) relatief onschuldige derden niet het harde bewijs leverden dat hij en anderen zelf ook nergens vandaan weten te halen, en dat zij ook geen kant-en-klare ideeën hebben over het bestrijden van een vaag concept als beïnvloedingscampagnes zonder afbreuk te doen aan een heel scala aan Westerse verworvenheden, hier en daar ondersteund door een wetje en grondrecht of wat.

Zoals Van de Ven schrijft: “Een gezonde open democratie is uiteindelijk een goed geïnformeerde democratie”. Dat doet ContraCourant deugd. Nu alleen zelf nog een bijdrage leveren aan die informering. Dat doet hij met zijn artikel helaas niet – integendeel.