Het willen beperken van toegang tot bepaalde informatie – hetzij door directe censuur, hetzij met kekke hippe algoritmen, hetzij door bronnen verdacht te maken als agent van de vijand, hetzij door het uitoefenen van politieke invloed, hetzij door het dreigen met rechtszaken – Het is van alle tijden en overal.
De vraag is alleen of we ons hier drukker moeten maken om dat verschijnsel in China, Rusland en Turkijke – waar men VPN-gebruik aan banden probeert te leggen – of beter eerst kritisch kunnen kijken naar wat we zelf eigenlijk aan het doen zijn, of tenminste… Waar we zelf achteraan lopen. Natuurlijk is directe censuur en het verbieden van mogelijkheden je daar aan te onttrekken nog van een iets andere orde dan de manieren waarop in Westerse samenlevingen wordt geprobeerd informatie in diskrediet te brengen en de exposure van zulke informatie te beperken, maar de trend is niet hoopgevend.
Enkele voorbeelden:
Wikileaks: Wordt besmeurd als Russische agent die door Russen van de DNC server gestolen informatie zou hebben gepubliceerd. Voor geen enkel element uit die feitenversie is nog enig bewijs geleverd. Ondertussen publiceert niemand meer over de Wikileaks releases – allemaal zeer schadelijk voor de Amerikaanse intelligence community en allemaal buitengewoon relevant in het licht van de Ruslandhysterie. Julian Assange wordt neergezet als een voortvluchtige die zijn straf probeert te ontlopen. Maar de realiteit is dat de beschuldigingen aan zijn adres en de manier waarop hij wordt vervolgd rammelen. Van de verkrachtingszaak tot de notie dat het heel normaal is dat er in de UK 24/7 agenten staan te posten voor het vergrijp van “skipping bail”, tot het feit dat de Britten de Zweden hebben afgeraden Assange te verhoren in de Ecuadoriaanse ambassade. Helaas wordt het nog lastig te achterhalen wat er allemaal precies is gebeurd. Een hoop relevante correspondentie tussen de UK en Zweden is vernietigd. De jarenlange vrijheidsontneming van Assange lijkt vooral een politieke vervolging door tegenstanders die Wikileaks vrezen, en al jaren zoeken naar een manier om Wikileaks de mond te snoeren zonder daarbij alle nieuwsdiensten die Wikileaks werk (en andere lekken) hebben gepubliceerd strafbaar te maken. Merk ook het verschil op in toon van the Guardian voor en na Edward Snowden, en het gelazer dat dit the Guardian heeft opgeleverd met de Britse intelligence.
De welbekende Magnitsky zaak: In onze kranten en bladen wordt er eigenlijk zelden tot nooit gewag van gemaakt, maar onze anti-Poetin held Bill Browder is al enige tijd aan het dreigen met rechtszaken tegen eenieder die de documentaire “The Magnitsky Act: Behind the Scenes” vertoont. Deze film, het werk van Russische ex-journalist en filmmaker Andrej Nekrassov, begon als een doodgewone documentaire waarin de strijd van zijn vriend Bill Browder tegen de Russische overheid wordt gevolgd. Gedurende de documentaire ontdekt Nekrassov echter discrepanties in de verhalen en documenten van Bill Browder. Zijn documentaire wordt vanaf dat punt een onderzoek dat tot de conclusie komt dat Browder wel degelijk schuldig is aan fraude, en dat zijn advocaat (of accountant, het blijft eigenlijk onduidelijk) Magnitsky medeplichtige is, en geen klokkenluider.
De reactie in NRC: dat lijkt verdacht veel op wat het Kremlin zegt. En wie anno 2017 iets zegt dat lijkt samen te vallen met geluiden uit het Kremlin? Dat is een fellow traveler natuurlijk. En daarmee is de kous wel af wat NRC betreft. Enige werkelijke inhoudelijke kritiek op de documentaire blijft verder achterwege – als het niet strict anti-Russisch is dan moet het wel Russische propaganda zijn. Dat wordt alvast voor u beslist. Maar de documentaire zelf bekijken? Zo goed als onmogelijk.
Recht op toegang tot informatie is zo bezien dus vooral absoluut voor de burgerbevolking van Rusland, China en andere geopolitieke rivalen, maar iets minder voor ons, burgers van de vrije wereld. Een beetje zoals het vermaarde zelfbeschikkingsrecht.